ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ

''Τω Αγίω και Μεγάλω Σαββάτω, την Θεόσωμον Ταφήν και την εις Άδου Κάθοδον του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού εορτάζομεν''.

 Η Ταφή και η Κάθοδος του Κυρίου στον Άδη, είναι δύο γεγονότα ''μεγάλα και υπερφυή''. Το πρώτο αφορά το θεανδρικό Σώμα του Σωτήρος Χριστού και το δεύτερο την παναγία Του ψυχή. ''Ο εν ουρανοίς εν θρόνω καθεζόμενος και υπό μυριάδων Αγγέλων δορυφορούμενος, επί γης εν τάφω υπνοί σωματικώς και εν Άδου μετά ψυχής ως Θεός,συνεγείρει τους εν ζόφω τηρουμένους Προπάτορας''. Γι΄αυτή την τρίτη και άκρα και τέλεια αυτή συγκατάβαση του Χριστού (πρώτη η ''εν τη κοιλία της Παρθένου κατάβασις'' και δεύτερη η ''δια του θανάτου από της επιγείου ζωής κατάβασις εν τοις σπλάχνοις της γης''), δηλαδή για την ''εν τη κοιλία του Άδου κάθοδον'', η παρούσα ημέρα ''εις σέβας υπέκειται''. Το Μέγα Σάββατο είναι το μόνο του έτους κατά το οποίο τηρείται αυστηρή νηστεία (Κανόνες ΞΔ΄ Αποστολικός, ΝΕ΄ της Στ΄ Οικουμενικής, κ.α.). Στην αρχαία Εκκλησία ''ετελείτο κατά την σήμερον'' η βάπτιση των κατηχουμένων.

 Η Εκκλησία συνδέει το Μέγα Σάββατο με το περί δημιουργίας σχέδιο του Θεού. Ένας ύμνος της ημέρας λέγει πολύ χαρακτηριστικά: ''Την σήμερον μυστικώς ο μέγας Μωϋσής προδιετυπούτο λέγων:  Και ευλόγησεν ο Θεός την ημέραν την εβδόμην, τούτο γαρ εστί το ευλογημένον Σάββατον. Αύτη η της καταπαύσεως ημέρα, εν η κατέπαυσεν από πάντων των έργων αυτού ο μονογενής Υιός του Θεού''.

 Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο κατ' εικόνα και ομοίωσή Του. Όμως, για να μπορέσει ο άνθρωπος να οιμοιάσει στον Δημιουργό του, έπρεπε προηγουμένως να είναι σε κοινωνία μαζί Του. Αυτή την κοινωνία διέκοψε η πτώση και η αμαρτία. Ο άνθρωπος έπεσε και απομακρύνθηκε από τον Θεό. Έρχεται τότε ο Χριστός, ο Θεός Λόγος''δι ου τα πάντα εγένετο''. και αποκαθιστά την κοινωνία μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Συμπληρώνει και τελειώνει την δημιουργία. Και όλα επανέρχονται στην πρώτη τους δόξα και τιμή, όπως βγήκαν από τα χέρια του Δημιουργού. Η αποστολή του Χριστού έφθασε στο τέλος της και κατά το ''ευλογημένον Σάββατον'' αναπαύεται ''εκ πάντων των έργων Αυτού''.

 Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, το βράδυ της Αναστάσεως, η Εκκλησία θα ψάλλει στον νικητήριο παιάνα Της, ''θανάτω θάνατον πατήσας''. Αυτό διδάσκει, ότι η ανάπαυση στον Τάφο του Χριστού δεν ήταν κατάσταση στασιμότητας. Αντίεθτα, κατήλθε ο Ιησούς στον Άδη για να βρει τον πεσόντα Αδάμ και να τον επαναφέρει στην ''εν Αυτώ'' ζωή. Ο τάφος πλέον παύει να είναι φοβερός. Παύει να είναι σύμβολο του θανάτου. Για τούτο και η ζωηφόρος προσφωνείται ο Πανάγιος Τάφος του Χριστού.  

 Την δογματική αυτή αλήθεια της Εκκλησίας εκφράζει άριστα η Εικόνα της Εις Άδου Καθόδου, η οποία είναι και η Εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου. Εικονίζει τον Χριστό να λάμπει πάνω στα συντρίματα των πυλών του Άδη και με τα χέρια απλωμένα να κρατά τον Αδάμ και όλους τους Δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης, τους οποίους βρήκε εκεί. ''Σήμερον ο Άδης στένων βοά - ψάλλεται σε τροπάριο του Μεγ. Σαββάτου - συνέφερέ μοι, ει τον εκ Μαρίας γεννηθέντα μη υποδεξάμην. Ελθών γαρ επ' εμέ, το κράτος μου έλυσε. Πύλας χαλκάς συνέτριψε. Ψυχάς ας κατείχον το πριν, Θεός ων ανέστησεν''. 

 Το πρωϊ του Μεγ. Σαββάτου, τελείται μαζί με τον Εσπερινό, η Θεία Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα κατανυκτική ακολουθία, η οποία αρχίζει με την ανάγνωση δέκα πέντε κεφαλαίων προφητειών που αναφέρονται στην Ανάσταση του Μεσσία. Όπως λ.χ. οι Τρεις παίδες στην Βαβυλώνα, βγήκαν ανέγγιχτοι από την φωτιά, έτσι και ο Χριστός θα αναστηθεί, ανέγγιχτος από την φθορά (Δανιήλ 3). Η Ανάσταση δεν είναι πλέον ελπίδα, αλλά πίστη και βεβαιότητα. Γι' αυτό ο Λειτουργός θα αλλάξει τα πένθιμα άμφια με λευκά και θα ανοίξει με θόρυβο και δύναμη την Ωραία Πύλη (σε ανάμνηση του ''αποκυλισθέντος λίθου του μνήματος''), ψάλλοντας το ''Αν΄στα, ο Θεός, κρίνον την γην, ότι συ κατακληρονομήσεις εν πάσι τοις έθνεσιν'' (Ψαλμ. 81ος). Και τα φύλλα της δάφνης που θα σκορπισθούν στον Ναό, θα συμβολίσουν την νίκη του Θεανθρώπου κατά του θανάτου.

 Στην Αγία Πόλη των Ιεροσολύμων, στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως, στο Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου, γίνεται η τελετή της αφής του Αγίου Φωτός. Πρόκειται για ένα θαύμα διαρκές και μοναδικό. Ο Τάφος του Κυρίου είναι και αποδεικνύεται φωτοδόχος.

 Η Θεία Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου, κλείνει της Ακολουθίες του Μεγ. Σαββάτου και το κατανυκτικό Τριώδιο. Ο αναστημένος Κύριος έρχεται και προσφέρει τον Εαυτό Του ''εις βρώσιν τοις πιστοίς'' (Χερουβικό Μεγ. Σαββάτου). Από τον Τάφο Του ανατέλει φως και ο Χριστός, με την ευχαριστιακή Θεία Κοινωνία, μεταδίδει ζωή από την ζωή Του στους απογόνους του πεσόντος Αδάμ.

Τη ανεκφράστω Σου συγκαταβάσει, Χριστέ ο Θεός,

ελέησον ημάς. ΑΜΗΝ.

Τέλος του Κατανυκτικού ΤΡΙΩΔΙΟΥ και τω Θεώ δόξα.