ΟΜΙΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΥΤΟΥ

(Ομιλία αναγνωσθείσα την ''Κυριακή του Παραλύτου 2020'' 

εις τον Ιερόν Ναόν Αγίου Σπυρίδωνος Καρέα, υπό του

αναγνώστου Δημητρίου Παπαδάτου)

  Ένας παράλυτος τριανταοχτώ χρόνια φωνάζει: Βοήθεια! Κανένας δεν τον ακούει. Η φωνή του πέφτει στο κενό. Ο καθένας κοιτάζει τη βολή του...

  Και ο παράλυτος του σημερινού Ευαγγελίου ζούσε διπλό δράμα. Όχι μόνο την παράλυσή του μα και την εγκατάλειψη του κόσμου. Γνωστοί, φίλοι, συγγενείς, οι πάντες, τον είχαν εγκαταλείψει ! Γι' αυτό, όταν τον ρώτησε ο Χριστός αν ήθελε να γίνει καλά, του είπε με παράπονο, ναι, μα δεν έχω άνθρωπο για να με βοηθήσει. Φωνάζω: Βοήθεια, κανείς δε μ' ακούει.

  Αυτή είναι η δραματική φωνή του ανθρώπου σε όλους τους αιώνες και ιδιαίτερα σήμα κατατεθέν της εποχής μας.. Φωνάζει βοήθεια, ο άνθρωπος, και ο ήχος πέφτει στο κενό. Παρά την πρόοδο, παρά τις πολυσύχναστες πόλεις, παρά τις καταπληκτικές επιστημονικές προόδους, ο άνθρωπος μένεΙ μόνος, μένει αβοήθητος.Ο καθένας μας ζει μόνο για τον εαυτό του. Απομονωμένοι και διασπασμένοι από το σύνολο των ανθρώπων, ζούμε μέσα σε μία απέραντη εγωκεντρική μοναξιά. Συστεγαζόμαστε και συνεργαζόμαστε. Αγκαλιαζόμαστε και διασκεδάζουμε. Τρέχουμε μαζί στις γιορτές και τα πανηγύρια. Ζούμε και κινούμαστε πάντα στην πολυκοσμία. Τίποτε όμως το ουσιαστικό. Όλα γίνονται, σχεδόν, συμβατικά, επιφανειακά. Χωρίς ειλικρίνεια. Χωρίς ανθρωπιά. Χωρίς Θεό. 

  Και ο άνθρωπος, για να σπάσει την απομόνωσή του, ψάχνει σε υποκατάστατα. Τρέχει δεξιά κι αριστερά, για να μην τρελαθεί. Τρέχει στα ναρκωτικά, στοιβάζεται στα ποικιλώνυμα κέντρα και προσπαθεί μέσα στον εκκωφαντικό θόρυβο τους να σπάσει τη μοναξιά του, προσπαθεί από διάφορες, ύποπτες και παραπλανητικές οργανώσεις να βρει μια ισορροπία στον εαυτό του, ψάχνει ... ψάχνει ... ψάχνει και λύση, δε βρίσκει. Γι' αυτό και φωνάζει συνέχεια: Βοήθεια!

  <<Άνθρωπο δεν έχω>>, φωνάζει η επιστήμη, παρ' ότι έχει μεγάλους εγκέφαλους. Και φωνάζει γιατί καταντήσαμε να κυριαρχούν επιστήμονες παράφρονες με πειράματα που και τα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας θα ζήλευαν, που επεμβαίνουν στην ανθρώπινη προσωπικότητα και ζωή χωρίς καμιά αιδώ, χωρίς κανένα σεβασμό. Που βλέπουν τον άνθρωπο σαν ένα απλό πειραματόζωο, κάτι σαν τα ποντίκια και τίποτα παραπάνω...

  <<Άνθρωπο δεν έχω>>, φωνάζει η πολιτεία, γιατί χάθηκε το πνεύμα της θυσίας, χάθηκε η ανωτερότητα, χάθηκε η αιδώ. Και όλοι εμείς μένουμε απροστάτευτοι στα χέρια πειραματιζόμενων ταχυδακτυλουργών και ακόμα χειρότερα άβουλα πρόβατα σε κακούς τσοπάνηδες.

  <<Ανθρώπους ουκ έχω>>, φωνάζει και η Εκκλησία, για να θυσιάζονται για το ποίμνιο τους.

  <<Άνθρωπο ουκ έχω>>, φωνάζουν, σχεδόν, όλοι οι θεσμοί, που κινδυνεύουν ν' απομείνουν ιστορικά μουσεία. Ζητείται, λοιπόν, άνθρωπος. Ζητείται βοήθεια. Είναι σαν το Διογένη που γύριζε μέρα μεσημέρι με το φανάρι μέσα στον κόσμο, την πολυκοσμία και φώναζε <<άνθρωπο ζητώ!>>.

  Και όμως, δεν είναι μόνο έτσι τα πράγματα. Δεν υπάρχει μόνο το μαύρο, μόνο το σκοτάδι. Υπάρχει και το φως. Μόνο που πρέπει ν' ανοίξουμε τα μάτια μας για να το δούμε. Να δούμε τον εαυτό μας κάτω απ' αυτό το φως, να δούμε το ξεστράτισμα μας, να δούμε πως πουθενά δεν μας βγάζει ο δρόμος που τραβάμε! Να ξεκόψουμε απ' τα εφήμερα και τα παροδικά, αυτό το ναρκισσισμό* μας, και να στρέψουμε την προσοχή μας στο αιώνιο και το διαρκές.

  Γράφει ένας θεολόγος: <<... Σ' αυτή λοιπόν τη συγκεκριμένη ευαγγελική ιστορία, τι είναι αιώνιο και διαρκές; Στο κέντρο της βρίσκονται σαφώς τα λόγια του παραλύτου προς το Χριστό, ''άνθρωπον ουκ έχω''. Αυτή είναι στ' αλήθεια η κραυγή του ανθρώπου που φτάνει στο σημείο να γνωρίσει την τρομακτική δύναμη του ανθρώπινου εγωισμού και ναρκισσισμού. Ο καθένας για τον εαυτό του. Ψάχνοντας για το νούμερο ένα. Όλοι αυτοί, όλο αυτό το πλήθος των τυφλών, αρρώστων, παραλύτων, των ''εκδεχομένων την του ύδατος κίνησιν'', που μ' άλλα λόγια περιμένουν για βοήθεια, φροντίδα, θεραπεία, παρηγοριά. Ο καθένας όμως περιμένει μόνος του, για τον εαυτό του. Και όταν τα νερά ταράσσονται, όλοι σπρώχνονται ξεχνώντας ο ένας τον άλλο... Από την άποψη του ευαγγελίου, αυτή η ''κολυμβήθρα'' είναι φυσικά μία εικόνα του κόσμου, μία εικόνα της ανθρώπινης κοινωνίας, ένα σύμβολο της ίδιας της οργάνωσης της ανθρώπινης συνείδησης.

  Φυσικά, μέσα στον κόσμο μπορούμε να βρούμε πολλά παραδείγματα ανθρώπων που ξεπερνούν τον εγωισμό, παραδείγματα καλωσύνης και αυτοθυσίας. Όμως κι όταν ακόμη κάποιος έχει εμφανώς ξεπεράσει τον προσωπικό εγωισμό, τον κρατά ακόμη φυλακισμένο η κατηγορία ''δικό μου''. Μπορεί να έχει υπερβεί το δεσμό με τον εαυτό του ως άτομο, αλλά τότε έρχεται η οικογένεια ''του'' και για την οικογένειά ''του'', επειδή ''αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει''. Κι αν δεν είναι η οικογένεια είναι η ομάδα ''του'' ή η χώρα ''του''. Κι αν δεν είναι αυτό, τότε έρχεται η κοινωνική ''του'' τάξη, ή το πολυτικό ''του'' κόμμα. Το δικό του, πάντα το δικό του! Αυτό δε το ''δικό του'' αντιτίθεται σταθερά σε κάποιο άλλο, που εξ ορισμού είναι ξένο και εχθρικό. Μας λένε πως έτσι δουλεύει ο κόσμος, τι μπορείς να κάνεις; Αυτή όμως είναι πράγματι η έσχατη, αντικειμενική και επιστημονική αλήθεια για το πρόσωπο και την ανθρώπινη ζωή;...

  Δεν αισθανόμαστε πλέον, έστω και ασυνείδητα, ασφυξία σ' έναν κόσμο πνιγμένο στο παμφάγο εγώ. Έχουμε τόσο συνηθίσει στο αίμα, στο μίσος, στη βία, και τουλάχιστον στην αδιαφορία... Ένας πολύ νέος, μάλλον παιδί, άφησε ένα σημείωμα και κατόπιν αυτοκτόνησε: ''Δε θέλω να ζήσω σ' έναν κόσμο όπου όλοι παίζουν ένα βρώμικο παιχνίδι...''. Όλα αυτά τον έπνιγαν, δεν μπορούσε πλέον να τα υποφέρει. Σταδιακά όμως υποχρεωνόμαστε να τα δεχθούμε ως κανονικά, και παύουμε να βιώνουμε την τρομακτικότητα της φρίκης του εγωκεντρισμού... Όλοι αυτοί οι άρρωστοι, αβοήθητοι, παράλυτοι άνθρωποι είναι κατεξοχήν άρρωστοι από έναν αθεράπευτο ναρκισσισμό. Αυτό κάνει έναν άνθρωπο να φωνάζει: ''άνθρωπο ουκ έχω!'' Δεν υπάρχει κανείς! Αυτό σημαίνει πως ένα πρόσωπο έρχεται σε ύπαρξη όταν ξεπερνιέται ο ναρκισσισμός. Σημαίνει πως οι άνθρωποι είναι πάνω απ' όλα πρόσωπα στραμμένα προς τους άλλους, μάτια που κοιτάζουν γεμάτα με στοργή και αγάπη τα μάτια του άλλου προσώπου. Είναι αγάπη, συμπόνια και φροντίδα. Το ευαγγέλιο μας λέει επίσης πως αυτή η καινούρια και αυθεντική ανθρώπινη ύπαρξη μας έχει αποκαλυφθεί, μας έχει έρθει ''εν Χριστώ''. ''Εν Αυτώ''. Αυτός που έρχεται στον μοναχικό και χρονίως πάσχοντα παράλυτο δεν είναι ξένος, αλλά ''δικός του''. Έρχεται για να αναλάβει και να κάνει δικά Του τα βάσανα του αρρώστου, για να κάνει τη ζωή του δική Του. Να βοηθήσει και να θεραπεύσει.

  ''Θέλεις υγιής γενέσθαι;'' Η ερώτηση αυτή δεν ανήκει σε κάποιον που επιδιώκει να υποχρεώσει, να πείσει ή να υποτάξει άλλους. Είναι ερώτηση της γνήσιας αγάπης και γιαυτό του γνήσιου ενδιαφέροντος. Αλλοίμονο, η πίστη μπορεί να γίνει ακόμη και ναρκισσιμός, να ασχολείται αποκλειστικά με τον εαυτό της και τις δικές της υποθέσεις. Πρέπει όμως να καταλάβουμε πως αυτού του είδους η πίστη, οποιονδήποτε Χριστιανικό μανδύα κι αν φορεί, δεν είναι στην πραγματικότητα ο Χριστιανισμός... Επειδή ολόκληρος ο Χριστιανισμός συνίσταται ακριβώς στο να συντρίβουν οι τρομεροί τοίχοι του εγωκεντρισμού και στο να αποκτηθεί εκείνη η αγάπη η οποία σύμφωνα με τα λόγια του αποστόλου Παύλου ''εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών'' (Ρωμ. 5.5). Αυτή είναι η νέα, αιώνια εντολή του Χριστιανισμού. Και το περιεχόμενο ολόκληρου του ευαγγελίου και όλης της πίστης μας>>...
                               

(*) Ναρκισσισμός:

  Ο όρος ναρκισσισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε από επιστήμονες ψυχολόγους για να περιγραψεί έναν τύπο διαταραχής προσωπικότητας (της ναρκισσιστικής διαταραχής) είτε από απλούς ανθρώπους χωρίς γνώσεις ψυχολογίας που θέλουν να περιγράψουν ένα άτομο του στενού ή ευρύ κοινωνικού περίγυρού τους, που συμπεριφέρεται υπέρμετρα εγωκεντρικά. Είναι λανθασμένο όμως αυτοί οι δύο τρόποι χρήσης να συγχέονται, γιατί δεν είναι απαραίτητο ένας υπέρμετρα εγωκεντρικός να κρύβει ναρκισσιστική διαταραχή.
  Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον ναρκισσισμό σαν την σκοτεινή πλευρά του ατομικισμού και του εγωκεντρισμού. Εγωκεντρικός είναι ο άνθρωπος ο οποίος θέλει να έχει όλα τα «φώτα» της δημοσιότητας πάνω του, δηλαδή να αποτελεί το κύριο αντικείμενο απασχόλησης από τους υπόλοιπους ανθρώπους.
  Όλοι οι άνθρωποι φέρουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, μια και αυτό είναι αναγκαίο για την οντογενετική μας εξέλιξη. Οι άνθρωποι αναπαράγουν με την αυτοεκτίμηση και το συναίσθημα ότι αξίζουν μια ιδεώδη εικόνα του εαυτού τους. Αυτή τους βοηθάει να είναι σε θέση να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντά τους αμερόληπτα και αποτελεσματικά και να είναι ευτυχισμένοι μια και βρίσκουν αναγνώριση από τους συνανθρώπους τους. Πολλές φορές μάλιστα πιστεύουν ότι έχουν περισσότερες ικανότητες από αυτές που πραγματικά κατέχουν. Έτσι τα ναρικισσιστικά χαρακτηριστικά συμβάλλουν στην ψυχική μας ισορροπία και μας δίνουν κίνητρα για να δράσουμε και να αποκτήσουμε ακόμα περισσότερες δεξιότητες.
  Ο ναρκισσισμός γίνεται παθογενής, μια ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας όταν οι εγωκεντρικοί άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν εάν δεν ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να τους θαυμάζουν και έχουν την τάση να πιστεύουν ότι έχουν μια "υπεραξία" σε σχέση με τους άλλους (progressive narcissism, αύξων ναρκισσιμός). Κάνουν μάλιστα τα πάντα για να το πετύχουν αψηφώντας προσωπικούς κινδύνους και θέτοντας πολλές φορές ομάδες (π.χ. οικογένεια, εταιρεία, κράτος) σε κίνδυνο. Τυπικά συμπτώματα είναι η συναισθηματική αστάθεια και διπολικότητα, συναισθήματα ανεπάρκειας, ακραία ευαισθησία σε κριτική, μοναξιά, άγχος και ανεξέλεγκτος θυμός.
  Πολλές φορές συναντούμε κοντά στους αύξοντες νάρκισσους τους μείζονες (regressive ή co-narcissism, μείζων ναρκισσιμός), που παίζουν το ρόλο των θαυμαστών. Οι ίδιοι δεν αισθάνονται ικανοί να φτάσουν ποτέ τον αύξοντα νάρκισσο, παρ’ όλα αυτά όμως ποθούν κάτι τέτοιο.