Συμβολισμοὶ Λειτουργικῶν Σκευῶν καὶ Ἀμφίων

 

  Ὁ Ἄμβωνας, γιὰ τὸν ὁποῖον ρωτᾶτε, συμβολίζει τὸν ἀποκυλισθέντα λίθο τοῦ μνήματος πάνω ἀπὸ τὸν ὁποῖο ὁ ἅγιος Ἄγγελος μετέδωσε τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ὅπως ἀκριβῶς οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ διάκονοι καὶ διαβάζοντας τὸ Εὐαγγέλιο καὶ κηρύττοντάς Το μεταφέρουν ἀκριβῶς τὸ ἴδιο μήνυμα. Πρέπει ἐπίσης νὰ γνωρίζετε ὅτι ὁ ἄμβωνας εἶχε παλαιότερα τὴ θέση του στὸ κέντρο τοῦ ναοῦ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ διαβαζόταν, ἐμμελῶς πάντα, σύμφωνα μὲ τὰ ὅσα εἴπαμε γιὰ τὸ ρόλο τῆς μουσικῆς, καὶ τὸ ἑωθινὸ εὐαγγέλιο ποὺ ἔχει περιεχόμενο σχετικὸ μὲ τὶς ἐμφανίσεις τοῦ Χριστοῦ μετὰ τὴν Ἀνάσταση. Τὸ ἑωθινὸ Εὐαγγέλιο σήμερα ἀναγινώσκεται ἐμμελῶς στὸ δεξιὸ μέρος τῆς ἁγίας Τραπέζης ἐπειδὴ ἀκριβῶς ὁ ἄγγελος ἐκάθισεν εἰς τὸ δεξιὸν μέρος τοῦ μνήματος καὶ ἡ ἁγία Τράπεζα συμβολίζει τὸν Πανάγιο Τάφο τοῦ Χριστοῦ.

  Τὰ ἑξαπτέρυγα συμβολίζουν τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφείμ, ἕνα ἀπὸ τὰ ἐννέα τάγματα τῶν Ἀγγέλων, ἀλλὰ καὶ ὅλες τὶς ἀγγελικὲς δυνάμεις ποὺ συνοδεύουν στὴν εἴσοδο τοῦ Εὐαγγελίου καὶ συλλειτουργοῦν μὲ τὸν ἱερέα ἀφοῦ μάλιστα αὐτὸ παρακαλεῖ μυστικῶς καὶ ὁ ἴδιος («ποίησον σὺν τῇ εἰσόδῳ ἡμῶν εἴσοδον ἁγίων ἀγγέλων γενέσθαι..») καὶ ποὺ δορυφοροῦν καὶ περικυκλώνουν τὸν Βασιλέα τῶν ὅλων κατὰ τὴ Μεγάλη Εἴσοδο. Παλαιότερα τὰ ἑξαπτέρυγα δὲν κατασκευάζονταν ἀπὸ μέταλλο ἀλλὰ ἀπὸ ὕφασμα καὶ τὰ χρησιμοποιοῦσαν οἱ διάκονοι γιὰ νὰ διώχνουν, κουνώντας τα, τυχὸν ἔντομα πάνω ἀπὸ τὸ ἅγιο Ποτήριο.

  Ἀναφερόμενοι πολὺ ἐπιγραμματικὰ στὰ ἱερὰ σκεύη, αὐτὰ συμβολίζουν:

 

  Α) Τὸ ἅγιο Ποτήριο συμβολίζει τὸ ποτήριο τοῦ μυστικοῦ δείπνου

  Β) Τὸ ἅγιο δισκάριο τὸν οὐρανό, γι᾿ αὐτὸ εἶναι καὶ στρογγυλὸ καὶ κρατεῖ τὸν Δεσπότη τοῦ οὐρανοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης, ἀλλὰ καὶ τὴν Ἐκκλησία πάνω στὴν ὁποία τοποθετεῖ ὁ λειτουργὸς ἱερεὺς κατὰ τὴν ἀκολουθία τῆς προθέσεως ὅλα τὰ μέλη Της δηλαδὴ τὸν Χριστό, ὡς Κεφαλή, βγάζοντας ἀπὸ τὸ πρόσφορο τὸ κεντρικὸ τμῆμα του ποὺ λέει ΙηΣοῦς ΧριΣτὸς ΝΙΚΑ, τὴν Θεοτόκο ποὺ τὴν τοποθετεῖ στὸ δεξιὸ μέρος τοῦ Χριστοῦ βγάζοντας ἀπὸ τὸ πρόσφορο τὴν τριγωνικὴ μερίδα ποὺ γράφει Μήτηρ Θεοῦ, τὶς ἐννέα κατηγορίες τῶν ἁγίων βγάζοντας ἀπὸ τὸ πρόσφορο τὰ ἐννέα μικρὰ τριγωνάκια ἕνα γιὰ κάθε κατηγορία (1. Ἄγγελοι, 2. Πρόδρομος καὶ Προφῆτες, 3. Ἀπόστολοι καὶ ἰσαπόστολοι, 4. Ἱεράρχες, 5. Μάρτυρες, 6. Ὅσιοι, 7. Ἀνάργυροι, 8. Θεοπάτορες Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα καὶ ἑορτάζοντες τὴν ἡμέρα ποὺ ἐπιτελεῖται ἡ Θ. Λειτουργία ἅγιοι, 9. Ἅγιος τοῦ ὁποίου τελοῦμε τὴ Λειτουργία δηλαδὴ Ἰωάννης Χυσόστομος ἢ Μ. Βασίλειος) καὶ τέλος ὅλους τοὺς ζῶντες ἀλλὰ καὶ κεκοιμημένους Ὀρθοδόξους, κανονικὰ Βαπτισμένους καὶ Μυρωμένους Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι μάλιστα δὲν ἔχουν ἀρνηθεῖ τὴν πίστη τους φανερὰ (ἔνταξη σὲ αἵρεση, ἀποδοχὴ ἐπίσημα δοξασιῶν ὅπως τῆς ἀστρολογίας, πολιτικὸς γάμος, δήλωση γιὰ καύση τοῦ σώματος μετὰ θάνατον, αὐτοκτονία κ.ἄ.), διότι μόνον αὐτοὶ εἶναι μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέλη τῆς Ἐκκλησίας.

   Γ) Ἡ λαβίδα συμβολίζει τὴ λαβίδα μὲ τὴν ὁποία τὸ Σεραφεὶμ ἔδωσε στὸν Ἡσαΐα ἕνα ἀναμμένο κάρβουνο στὸ στόμα. Κάρβουνο ἀναμμένο εἶναι καὶ τὸ Δεσποτικὸ Σῶμα τὸ ὁποῖο μὲ τὴ λαβίδα (τὸ κουταλάκι) μᾶς μεταδίδει ὁ ἱερεὺς καὶ τοὺς μὲν καταλλήλως προετοιμασμένους θερμαίνει καὶ φωτίζει τοὺς δὲ ἀναξίως προσερχομένους καταφλέγει. (Σημείωση: Η αγία Λαβίδα εισήλθε εις την Εκκλησία τον 6ο αιώνα μ. Χ. Σκοός της είναι να βοηθάει στο να μεταδίδεται ώστε το Άγιο Σώμα και το τίμιο Αίμα του Κυρίου να μεταδίδεται με περισσότερη προσοχή στους πιστούς. Τα πρώτα Χριστιανικά Χρόνια δεν υπήρχε η Αγία Λαβίδα και οι πιστοί κοινωνούσαν ξεχωριστά το σώμα και το αίμα, δηλαδή όπως κοινωνάει και ο Ιερέας εντός του Ιερού. Γι' αυτό και οι αγιογραφίες που αναπαριστούν την Θεία Μετάληψη δείχνουν τον Χριστό να δίνει εις τους μαθητές το τίμιο αίμα από το άγιο Ποτήριο και το άγιο Σώμα κατευθείαν από το δισκάριο. Συνήθως αυτόν τον τρόπο μετάληψης τον συναντάμε όταν άπαξ του έτους τελείται η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου, η οποία ανήκει εις τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες).

  Δ) Ὁ ἀστερίσκος συμβολίζει τὸ ἄστρο τῆς Βηθλεὲμ ἀλλὰ καὶ τὸ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ, ἔχει δὲ καὶ πρακτικὴ σημασία ὥστε τὰ καλύμματα νὰ μὴ ἔρχονται σὲ ἐπαφὴ μὲ τὰ μέρη τοῦ ἄρτου ποὺ βρίσκονται ἐπάνω στὸν δίσκο.

  Ε) Τὰ καλύμματα συμβολίζουν καὶ τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ μὲ τὰ ὁποῖα τὸν τύλιξαν μετὰ τὴ Γέννηση ἀλλὰ καὶ τὰ σάβανα μὲ τὰ ὁποῖα τὸν τύλιξαν μετὰ τὴ Σταύρωση καὶ αὐτὸ γιατὶ ἡ κόγχη τῆς ἁγίας Προθέσεως συμβολίζει καὶ τὸ σπήλαιο τῆς Γεννήσεως (ἀπὸ τὴ Γέννηση ξεκινᾶ τὸ ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας, ὅπως ἀπὸ τὴν Πρόθεση ξεκινᾶ ἡ Θεία Λειτουργία ποὺ εἶναι τὸ ἴδιο τὸ σχέδιο τῆς Θείας Οἰκονομίας) καὶ τὸ μνημεῖο τῆς ταφῆς ὅπου μὲ τὴν Ἀνάσταση καὶ τὴν Ἀνάληψη, ποὺ ἀκολουθεῖ, τελειώνει τὸ σχέδιο τῆς Θείας Οἰκονομίας καὶ αὐτὴ ἡ Θεία Λειτουργία. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἔχουν σχῆμα σταυροῦ ἀφοῦ ὅλο τὸ σχέδιο τῆς Οἰκονομίας στηρίζεται στὸ Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση.

  ΣΤ) Ὁ ἀέρας εἶναι ἕνα ὀρθογώνιο ὕφασμα μὲ δύο κορδέλες στὴν ἄκρη, τὸ ὁποῖο καλύπτει ταυτόχρονα καὶ τὰ δύο σκεύη (Ποτήριο - Δισκάριο) καὶ συμβολίζει ὅ,τι καὶ τὰ καλύμματα καὶ ἐπὶ πλέον τὴ φωτεινὴ νεφέλη τοῦ ὄρους Θαβὼρ ἢ καὶ τὸ καταπέτασμα ποὺ χώριζε, στὴν ἐποχὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων.

   Ζ) Ἡ λόγχη, μικρὸ μαχαιράκι σὲ σχῆμα λόγχης, συμβολίζει τὴ λόγχη μὲ τὴν ὁποία ἕνας ἀπὸ τοὺς στρατιῶτες, τοὺς παρευρισκομένους στὴ Σταύρωση, ἔνυξε τὴν πλευρὰ τοῦ Χριστοῦ γιὰ νὰ διαπιστώσει ἂν ζεῖ καὶ τότε βγῆκε αἷμα καὶ ὕδωρ.

  Η) Τό θυμιατὸ μὲ τὶς τέσσερις ἁλυσίδες συμβολίζει τοὺς τέσσερις Εὐαγγελιστές, μὲ τὰ δώδεκα κουδουνάκια τοὺς Ἀποστόλους, τὸ κήρυγμα τῶν ὁποίων ἀκούστηκε σὲ ὅλη τὴν Οἰκουμένη, μὲ τὴ βάση του τὴν Παναγία ποὺ δέχθηκε στὰ σπλάχνα της τὸ Χριστὸ χωρὶς νὰ καεῖ, ὁ Ὁποῖος συμβολίζεται μὲ τὸ ἀναμμένο κάρβουνο. Τὸ θυμίαμα τέλος συμβολίζει τὴν προσευχὴ ποὺ ἀνέρχεται πρὸς τὸν οὐρανό, ἢ τὴν ψυχὴ ποὺ ὅταν θερμαίνεται ἀπὸ τὴν πίστη ἀνίσταται καὶ γεμίζει μὲ τὰ χαρίσματα τοῦ ἁγίου Πνεύματος ποὺ συμβολίζονται μὲ τὴν εὐωδία τοῦ θυμιάματος.

  Τά κεριά καὶ τό λάδι εἶναι μία προσφορὰ πρὸς τὸν Θεὸ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ ποὺ ὁ ἴδιος μᾶς δίνει (τὰ Σὰ ἐκ τῶν Σῶν) καὶ συμβολίζουν τὰ μὲν κεριὰ τὸ εὔπλαστο καὶ μαλακὸ τῆς ψυχῆς ἀλλὰ καὶ τὴν ἑνωτικὴ δύναμη τοῦ ἁγίου Πνεύματος διότι τὰ κεριὰ κατασκευάζονται, ἔτσι τουλάχιστον θὰ ἔπρεπε, ἀπὸ τὸ ἁγνὸ κερὶ ποὺ φτιάχνει ἡ μέλισσα, ἡ ὁποία γιὰ νὰ παρασκευάσει τὸ κερὶ μαζεύει τὴ γύρη ἀπὸ διάφορα λουλούδια.

  Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ τὸ κερὶ μᾶς θυμίζει καὶ τὴν ἐργατικότητα τῆς μέλισσας ἀλλὰ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι μαζεύει ὅ,τι καλὸ καὶ ἀπορρίπτει ὅ,τι ρυπαρό. Θυμίζει ἐπίσης τὸ κερὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο τὸ Πῦρ, ἡ Θεότητα δηλαδή, ἑνώνεται μὲ τὴν εὔπλαστη ψυχὴ καὶ τὴ μαλακώνει ἀλλὰ καὶ τὴ φωτίζει καὶ τὴν ἴδια καὶ ὅλους ὅσοι ἔρχονται σὲ κοινωνία μαζί της.

  Τὸ λάδι συμβολίζει τὸ ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὰ κανδήλια συμβολίζουν τὴν Ἐκκλησία ποὺ εἶναι μεταδοτικὴ Θείου ἐλέους καὶ φωτιστική. Συμβολίζουν βέβαια ὅπως εἴπαμε καὶ τὰ κεριὰ καὶ τὸ λάδι πάνω στοὺς πολυελέους ἢ μπροστὰ ἀπὸ τὶς εἰκόνες τῶν ἁγίων τοὺς ἴδιους τοὺς ἁγίους ποὺ τὸ Φῶς τους ἔλαμψε, κατὰ τὸ λόγο τοῦ Κυρίου, «ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσι τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Ὑπάρχουν πολλοὶ λόγοι γιὰ τοὺς ὁποίους πρέπει οἱ Ὀρθόδοξοι νὰ ἀνάβουμε τὸ καντήλι ὅπως γιὰ παράδειγμα γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει τὴν ἀνάγκη γιὰ προσευχή, γιὰ νὰ φωτίζει τὸ χῶρο καὶ νὰ διώκει τὸ σκότος ὅπου ἐπικρατοῦν οἱ δυνάμεις τοῦ κακοῦ, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ μόνο ἀληθινὸ Φῶς καὶ ἡ πίστη σὲ Αὐτὸν εἶναι Φῶς, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει ὅτι ἡ ζωή μας πρέπει νὰ εἶναι φωτεινή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει ὅτι ὅπως τὸ καντήλι ἀπαιτεῖ τὸ δικό μας χέρι γιὰ νὰ ἀνάψει ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ ἀπαιτεῖ τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ, τὴ Χάρη Του δηλαδή, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζει ὅτι πρέπει τὸ θέλημά μας νὰ καεῖ καὶ νὰ θυσιαστεῖ γιὰ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸ Θεὸ κ.ἄ. Ἐννοεῖται, βέβαια, ὅτι ὅπως τὸ κερὶ γιὰ νὰ ἀποτελεῖ πραγματικὴ προσφορὰ πρέπει νὰ εἶναι γνήσιο ἔτσι καὶ τὸ λάδι τῶν καντηλιῶν πρέπει νὰ εἶναι ἐλαιόλαδο καὶ μάλιστα ὅσο τὸ δυνατὸν καλύτερης ποιότητος. Ἄλλωστε ὁ Κύριος προσευχήθηκε στὸν κῆπο τῶν Ἐλαιῶν καὶ ὁ ναὸς μὲ τὰ κανδήλια μετατρέπεται σὲ νέο κῆπο καὶ ἐλέους (λαδιοῦ) καὶ Ἐλέους Θεϊκοῦ.

  Οἱ εἰκόνες δὲ συμβολίζουν τίποτα, ἀλλὰ ἁπλῶς ἀναπαριστοῦν εἴτε τὰ πρόσωπα ποὺ εἰκονίζουν, τὸ Χριστό, τὴν Παναγία τοὺς ἁγίους, εἴτε τὰ γεγονότα καὶ δηλώνουν τὴν παρουσία ὅλων τῶν προσώπων, ὅλων τῶν ἁγίων μέσα στὴ λατρευτικὴ ζωὴ ἀλλὰ καὶ κηρύττουν ὅλο τὸ σχέδιο τῆς Θείας οἰκονομίας μὲ τὴν ἀναπαράσταση τῶν γεγονότων διότι οἱ εἰκόνες εἶναι «τὰ βιβλία τῶν ἀγραμμάτων». Οἱ πιστοὶ καλοῦνται νὰ μιμηθοῦν τὰ εἰκονιζόμενα πρόσωπα καὶ νὰ βιώσουν τὰ γεγονότα τὰ ὁποῖα βλέπουν ἢ νὰ διδαχθοῦν ἀπὸ αὐτά. Οἱ πιστοὶ ἐπίσης προσκυνοῦν, ὄχι λατρευτικά, ἀλλὰ τιμητικὰ τὶς εἰκόνες ἀποδίδοντας τὴν τιμὴ ὄχι φυσικὰ στὴν ἴδια τὴν εἰκόνα, στὸ ὑλικὸ ἢ τὴν τέχνη, ἀλλὰ στὸ εἰκονιζόμενο πρόσωπο.

συνεχίζεται...